Elektrik Hatalarından Nasıl Korunuruz?

Elektrik tesisatlarının yetkili ehil kişilerce yapılması, gereken koruma önlemlerinin (doğru kablolar, topraklama, termik manyetik şalter, sigorta, kaçak akım rölesi vb. seçimi için) alınması için önemlidir. Burada yetkili ehil kişi mesleki eğitim ve/veya mesleki yeterliliği ve/veya ustalık belgesi olan tecrübeli elektrikçi olarak tarif edilebilir.

Elektrik tesisatı çekilirken kullanım amacına ve gerekli güce uygun kablo kesitleri seçilir. Mevcut tesisata aşırı yükleme yapmak, tesisatın aşırı ısınması sonucu; yangın, kaçak riskini arttırır. ELEKTRİK TESİSATINA AŞIRI YÜKLEME YAPMAMALIYIZ.

Nemli, ıslak ortamlarda elektrik hataları daha tehlikelidir. ELEKTRİK TESİSATINI NEM VE SUDAN KORUMALIYIZ.

Elektrik tesisatı zaman içerisinde yıpranabilir, eksiklikler olabilir, bunlar;

- Kablo, fiş, priz kırılabilir,

- Kaçak akım rölesi bozulabilir,

- Kablo PVC izoleleri yıpranma sonucu kırılabilir, kemirgenler koparabilir. Kablo yalıtım hataları meydana gelebilir.

- Topraklama elektrotlarımızın bağlantıları kırılabilir ve kopabilir.

- Pano kapakları açık olabilir.

- Elektrik panoları önünde izole paspas olmayabilir.

- Sağlık ve güvelik işaretlemeleri yapılmamış olabilir.

Tüm bu hatalara karşı yapmamız gerekenler;

- Kablo, fiş, priz kırıklarında arıza acilen giderilmelidir. Seyyar kablo kırıklarında kablo değiştirilmelidir. Bantla tamir edilmiş seyyar kablolar kullanılmamalıdır.

- Elektrik tesisatında ana panoda 300 mA yangın koruma amaçlı ve 30 mA insan koruma amaçlı kaçak akım röleleri kullanılır. Kaçak akım rölelerinin üzerinde “test” butonu bulunur. Kaçak akım rölesinin çalışma durumu ayda bir olarak üzerindeki test butonu yardımıyla test edilmelidir. (Şehir şebekelerimizde kullanılan topraklama; TT topraklamadır. Şehir şebekesinden alınan elektrik tesisatlarında kaçak akım rölesi mutlaka olmalıdır. Şebekeye bağlanacak cihazların metal kısımları ise işletme topraklamasından ayrı olarak topraklanır. Ayrı bir transformatör ile farklı bir topraklama yöntemi kullanıldıysa elektrikçinizden bilgi almalısınız.)

KAÇAK AKIM RÖLESİ HAYAT KURTARIR.

- Kablo yalıtım hatalarından korunmanın yolu; kaçak akım rölesi çalışır durumda olmalı, topraklamamız iyi durumda olmalıdır. Metal gövdeli iş ekipmanlarında, mutlaka gövde koruma topraklaması yapılmalıdır. Topraklama kablosunun çok telli sarı yeşil izoleli olmasına dikkat edilmelidir.

 

- Topraklama elektrotlarımızın kırılması ihtimaline karşı, elektrik tesisatımızın periyodik kontrollerini yılda 1 (bir) defa yaptırmalı ve bu kontrollerde topraklama ölçümü yaptırmalıyız.

- Elektrik pano kapaklarını kapalı tutmalıyız.

- Elektrik panoları önüne izole paspas yerleştirmeliyiz. Yalıtkan paspas olarak da adlandırılan izole paspaslar elektrik geçirmezlik özelliğine sahiptir.

- Sağlık ve güvelik işaretlemelerini yaptırmalıyız.

Elektrik Tesisatı Periyodik Kontrolü:

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine göre;

“2.3.2. Elektrik tesisatı, topraklama tesisatı, paratoner tesisatı ile akümülatör ve transformatör ve benzeri elektrik ile ilgili tesisatın periyodik kontrolleri elektrik mühendisleri,  elektrik eğitimi bölümü mezunu teknik öğretmenler, elektrik tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır.”

Elektrik tesisatı periyodik kontrollerinde;

- Elektrik tesisatı uygunluğu,

- Topraklama ölçümleri (İşletme topraklaması, koruma topraklamaları (makine gövde koruma topraklamaları, paratoner, konteyner, tank, katodik vb. koruma topraklamaları))

- Akümülatör, transformatör, jeneratör vb. ekipmanlar.

- Yıldırımdan korunma tesisatı.

Kontrol ettirilmelidir.

Elektrikte Güvenliğin Sağlanması Enerjisiz Çalışma Konulu Makale

Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) 47. Dönem İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Komisyonu adına Komisyon Başkanı Aydın Keçeci, elektrikle çalışma modellerinden “Enerjisiz Çalışma (Dead Working)” alanındaki standart ve kurallar hakkında bilgi veren makalesi linki: 

https://www.emo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=134337

Kaçak Akım Rölesi

Kaçak akım rölesi (KAR) (Artık Akım Cihazı veya Hata Akımına Karşı Koruma) (İngilizce: residual current device (RCD)) elektrikte "Giren akım dönen akıma eşittir" kuralına göre çalışır. Faz veya fazların akımı ile nötrden dönen akım eşit olduğu sürece besleme hattında her hangi bir sorun yoktur. Ancak bu eşitlik bozulduğunda yani herhangi bir kaçak olduğunda problem var demektir.

  30 mA Yaşam Koruması:

Canlıların üzerinden geçecek 30 mA şiddetindeki bir akım yaşam için tehlike sınırıdır.

300 mA Yangın Koruması:

300 mA şiddetindeki kaçak akımların oluşturduğu elektriksel güç, normal tesisat malzemelerinin tutuşma sınırına yakın bir sınırdır.

Yani Yangın Koruma için 300 mA, Hayat Koruma için 30 mA kaçak akım rölesi seçilir. 

(Not: Motor gücü yüksek tesislerde kullanılan sistemlere göre Yangın Koruma kaçak akım rölesi tercih edilmelidir.)

“Elektrik akımının etkisi ortamın nemlilik derecesine, kazalının elektrik akımına yakalandığı vücut pozisyonuna hatta yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi cinsiyete göre bile değişmektedir. Akımın insan vücudundaki etki süresinin önemi büyüktür. “Kalp üzerinden 0,3 saniyeden daha uzun süre 80 mili amper (mA) mertebesinde bir akım geçerse kalp kaslarının kasılması ve tehlikeli fibrilasyon başlar ve olay çoğu zaman ölümle sonuçlanır.””

Kaynak: http://www.emo.org.tr/ekler/280d4b870940ba5_ek.pdf?dergi=927

Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği Madde 18’e göre;

“Madde 18 - (Değişik fıkra: RG 25/10/1996- 22798) SAYAÇ VE SİGORTALARIN BÜYÜKLÜĞÜ VE YERLERİNİN BELİRLENMESİ

Sayaç, kofre ve besleme hattı koruma elemanlarının türü, büyüklüğü nereye konulacağı, besleme hattının yapıya nereden gireceği proje onayı sırasında işletmece belirlenerek projeye işlenir. Konut dışı tesislerde (hastane, iş merkezi, okul vb.) bunların yeri işletmenin onayı alınmak kaydıyla değiştirilebilir.

(Değişik fıkra : RG-16/06/2004-25494) Elektrik iç tesislerinde kullanılacak sayaçlar yürürlükte bulunan mevzuat hükümlerine uygun olmalıdır. (Ahır, kümes gibi basit tarım binaları, barakalar, basit köy evleri ve geçici olarak elektrik verilen şantiye, lunapark ve benzeri abonelikler hariç)

Çok basit tarım binaları, barakalar, basit köy evleri hariç yapı bağlantı kutusuna (ana buat veya kofre) yangın koruma, sayaç kolon devrelerine ise hayat koruma eşikli, düzeneği ile birlikte termik manyetik şalter veya otomatik sigorta (ayrı ayrı veya birlikte) konulmalı ve tüm koruma düzenleri arasında seçicilik sağlanmalıdır. Yapıda tek sayaç varsa, kofre tesis edilemez.

Bu maddeye aykırı olarak yapılan tesise işletme kesinlikle elektrik vermez.”

İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik Ek 1’e göre de;

“Madde 8- İşyerinin ana pano ve tali elektrik panolarında seçicilik ilkesine uygun kaçak akım rölesi (artık akım anahtarı) tesis edilir.”

“İnsan yaşamını korumaya yönelik bu uygulamayı "yasak savma" haline dönüştürmeye çalışmak çok büyük bir hatadır. Günlük yaşayan satıcılar ve tüketicilerin insan yaşamına bu denli duyarsız kalmalarına izin veremeyiz. Bu amaçla, gerek uygulayıcı ve tüketici ve gerekse kontrol birimleri; kullanılan KAK şalterlerinin uluslararası standartlara sahip olup olmadığına dikkat etmelidirler.”

Kaynak: http://www.emo.org.tr/ekler/b970a1d9be0fd10_ek.pdf?dergi=273

Toprak şebeke türüne göre ayrıntılı bilgi için: http://www.emo.org.tr/ekler/9d00a55e8c8b18b_ek.pdf?tipi=2&turu=X...7

Elektrikli Ekipmanlarda IP Testi

IP Testi / IP Testing (Ingress Protection Testing)

EN 60529 Mahfazalarla Sağlanan Koruma Dereceleri (Ip Kodu) (Elektrik Donanımlarında)

Kapsam: Bu standard beyan gerilimi 72,5 kV’u aşmayan elektrik donanımı için mahfazalarla sağlanan koruma derecelerinin sınıflandırılmasını kapsar.

Koruma Derecesi: Tehlikeli bölümlere erişmeye karşı, yabancı katı cisimlerin girmesine karşı ve/veya su girişine karşı ve standardlaştırılmış deney metotları ile doğrulanan ve bir mahfazayla sağlanan koruma derecesidir.

IP Kodu: Tehlikeli bölümlere erişmeye, yabancı katı cisimlerin girmesine, su girişine karşı bir mahfaza ile sağlanan koruma derecelerini göstermek ve bu tür koruma ile ilgili ilave bilgileri vermek için bir kodlama sistemidir.

Konusunda akredite edilmiş kuruluşlar test sonucunda test sertifikası veya test raporu düzenler. Örnek test sonuçları:

http://www.schischek.com/pdf/certificates/IP66-Max-M_de.pdf