Asansör Sektörü ve Ehil Firma

1946 yılında Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından yayınlanan; Asansör ve Tesisatı Talimatname ve Umumi Şartnamesi asansör konusundaki ilk mevzuatımızdır. O yıllarda asansör konusunda faaliyet gösteren firma sayısının az olması, asansör teknolojisinin yurtdışından gelmesi, montaj kalitesi gibi faktörlerle ürün güvenliği kriterlerinden o günün şartlarında taviz verilmemiştir.

43 yıl sonra, 1989 yılında 20163 sayılı Resmi Gazete'de Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yayınlanan; Asansör Yönetmeliği’nin amacı şu şekildedir: “Bu yönetmelik, asansörlerin standartlarına uygun olarak yapılması ve işletilmesinin düzenlenmesini amaçlar.”

1980’li yıllarda yerli asansör aksamı imalatçıları ile asansör firması sayısı artmaya başlar. Bu artış ivmeyle devam eder. TSE verilerine göre “TS 12255 Yetkili Servisler - Asansörler İçin - Kurallar standardı”’na göre; 2004 yılında 418 adet, 2015 yılında 1.756 adet Hizmet Yeterlilik Belgesi bulunan asansör firması bulunmaktadır. Merdiven altı olarak tabir edilen firmaların sayısı net olarak bilinmemekle birlikte, sektörde 3.500 adedin üzerinde firma olduğu ifade edilmektedir.

Türkiye’nin Avrupa Birliğine giriş sürecinde yapılan uyum çalışmaları dahilinde; 15 Şubat 2003 tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yeni bir Asansör Yönetmeliği yürürlüğe girer. Bu yönetmelik Avrupa Topluluğunda uygulanan Asansör Yönetmeliğine benzer olarak hazırlanmıştır. Bu yönetmeliğin tam adı: Asansör Yönetmeliği (95/16/AT). (95/16/EC Asansör Direktifinin Türkçe’ye çevrilmiş ve düzenlenmiş hali.)

Bu yönetmelik yayım tarihi olan; 15 Şubat 2003 tarihinden itibaren yürürlükte olup, 18 Ay sonrasına tekabül eden; 15 Ağustos 2004’den itibaren mecburi olarak uygulanmaya başladı. Bu yönetmeliğin en önemli özelliği: piyasaya arz edilecek asansörlerin CE Uygunluk İşaretini taşımasıdır.

Kabin içerisinde CE Uygunluk İşareti altında CE İşaretini kullanmaya yetki veren Onaylanmış Kuruluşun kimlik numarası yazmaktadır. Asansörde Onaylanmış Kuruluşun kimlik numarası olmadan CE Uygunluk İşareti kullanılamaz. Onaylanmış kuruluşlar, sektörün düzene girmesinde olumlu katkı yapamadılar. 1989 yılındaki Asansör Yönetmeliği’nin amacı bile sağlanamaz oldu. 

18 Aralık 2008 tarihinde Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliği yayınlanır. Bu yönetmelikteki önemli husus; 01 Aralık 2012 tarihi itibariyle, A Tipi Muayene Kuruluşların her yıl asansörlerin periyodik kontrolünü yapmasının gerekliliğidir. Bu yönetmelik, ilk tescilde asansörün periyodik kontrolünü istememektedir.

24 Haziran 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Asansör İşletme, Bakım ve Periyodik Kontrol Yönetmeliği ile de; Avrupa Birliğinde SNEL (the safety norm for existing lifts) mevcut asansörler için güvenlik normu olan; TS EN 81 - 80 (Asansörler - Yapım ve Montaj için Güvenlik Kuralları: Yolcu ve Yük Asansörleri için Özel Uygulamalar - Bölüm 80: Mevcut Yolcu ve Yük Asansörlerinin Güvenliğini Geliştirme Kuralları) standardı mevzuatımıza girmiştir. Ayrıca bu yönetmelik ile ilk tescilde asansörün periyodik kontrolü de yapılacaktır.

İş sağlığı ve güvenliği açısından; mevzuatlar ürünün güvenliği içindir, güvenli ürünle; kullanıcı, kurtarma eğitimi almış kişi, bakımcı, periyodik kontrolü yapan vb. kişilerde güvendedir. Teknik mevzuatına (standartlarına) uygun ürün asgari güvenlik kriterlerini taşımaktadır.

Asansördeki güvenliğin koşulları ana başlıklar halinde özetleyebiliriz; 

a) Ehil firmaya (asansör monte edene) teknik mevzuatına uygun asansörü yaptırtmak, 

b) Ehil firmaya (yetkili servise) bakımlarını yaptırmak 

c) A Tipi Muayene Kuruluşlarına Periyodik kontrollerini yaptırmak,

d) Asansörde kalan kişileri kurtaracak kişilere, kurtarma eğitimlerinin aldırmak. 

Normal şartlarda sağlanması gereken bu hususların, asansör için bu şekilde tarif edilmesi; sektördeki kural tanımama, ben yaptım oldu zihniyetinden kaynaklanmaktadır. Temel sorun eline anahtar alan kişi, asansör yapabileceğini iddia etmektedir.

Ehil firma (asansör monte eden veya yetkili servisi); gerekli mesleki eğitimli teknik personeli çalıştıran, teknik mevzuatına uygun asansörü yapabilen, asansör monte eden ve / veya yetkili servisi koşullarına ve belgelerine sahip, gerekli ekipmanı (araba, el ayar cihazı, takım vb.) sağlayabilen, yedek parça ihtiyacını sağlayabilen firmadır.